InsightFlying.com
by Captain Sopon Phikanesuan
Business email: admin@insightflying.com
Support Us
ในอุตสาหกรรมการบิน ความผิดพลาดเล็ก ๆ น้อย ๆ สามารถกระทบความปลอดภัยของผู้โดยสาร เครื่องบิน ทรัพยากร และชื่อเสียงองค์กรได้ในพริบตา สิ่งที่ทำให้ระบบการบินมีความปลอดภัยสูงที่สุดระบบหนึ่งในโลก ไม่ได้เกิดจากเทคโนโลยีเพียงอย่างเดียว แต่เกิดจาก วิธีคิดและทักษะในการประเมินสถานการณ์และตัดสินใจของมนุษย์ ซึ่งแบ่งออกได้เป็นสองส่วนสำคัญ คือ Judgement และ Decision-Making
แม้สองคำนี้จะมาคู่กันเสมอ แต่แก่นของมันต่างกันอย่างชัดเจน และเมื่อเข้าใจแล้ว คุณจะเห็นว่า ไม่เพียงแต่ช่วยให้บินได้ดีขึ้น แต่ยังช่วยพัฒนาความเป็นผู้นำในทุกด้านด้วย
1) Judgement: การมองสถานการณ์ให้ “ถูกต้อง” ก่อนคิดจะตัดสินใจ
Judgement คือความสามารถในการประเมินสถานการณ์อย่างมีวิจารณญาณ ใช้ความรู้ ประสบการณ์ และการรับรู้ (situational awareness) เพื่อทำความเข้าใจว่า “ตอนนี้จริง ๆ แล้วเกิดอะไรขึ้น” และ “อะไรคือสิ่งที่สำคัญที่สุดในสถานการณ์นี้”
|
|
Judgement เกิดจาก 3 องค์ประกอบหลัก
1. ข้อมูล (Information)
มีข้อมูลมากพอหรือไม่? ข้อมูลถูกต้องหรือไม่? เชื่อได้หรือไม่?
ตัวอย่าง:
- ค่า fuel remaining จริงตรงกับที่ FMS แสดงหรือไม่
- สภาพอากาศรายงานกับที่มองเห็นตรงหน้าต่างเครื่องบินต่างกันไหม
- ATC ชี้แจงชัดเจนหรือไม่ว่ามี traffic ไหนที่เกี่ยวข้อง
2. ประสบการณ์ (Experience)
ประสบการณ์ช่วยให้เราประเมินสถานการณ์ได้แม่นขึ้น เช่น รู้ว่า turbulence แบบนี้จะรุนแรงขึ้นหรือลดลงเมื่ออีก 10 นาทีข้างหน้า หรือ runway ที่เคยลงมี slope อย่างไร
3. ความสามารถในการคาดการณ์ (Projection)
คือความสามารถคาดการณ์ว่า “ถ้าปล่อยไว้แบบนี้จะเกิดอะไรขึ้นต่อ”
เช่น หาก delay เพิ่มอีก 20 นาที fuel จะพอหรือไม่?
Judgement มีหน้าที่ “ตีความสถานการณ์”
ก่อนจะตัดสินใจใด ๆ ต้องมีการประเมินสถานการณ์ที่ ถูกต้อง ครบ และไม่หลงภาพลวงตา เช่น เที่ยวบินดูเหมือนจะลงได้ แต่ wind shear alert แสดงรัว ๆ → นี่คือ red flag ที่ต้องรับรู้ทันที ไม่ใช่เอาไปกดทับไว้ใต้ความมั่นใจเกินเหตุ
2) Decision-Making: เลือกให้ถูก และลงมือทำอย่างเด็ดขาด
เมื่อมี judgement ที่ดีแล้ว ขั้นต่อมาคือ Decision-Making หรือความสามารถในการเลือกแนวทางที่เหมาะสมที่สุดภายใต้ข้อจำกัด เช่น เวลา สภาพอากาศ ความเสี่ยง และกฎระเบียบ
Decision-Making คือการตอบคำถามว่า:
- จะลงหรือจะ go-around?
- จะ divert หรือจะถือคิวรอ?
- จะยกเลิกไฟลท์หรือจะ delay?
- จะขอ priority หรือไม่จำเป็น?
แม้จะมีข้อมูลครบ แต่ถ้าตัดสินใจช้าเกินไปหรือไม่กล้าตัดสินใจ ผลลัพธ์ก็อาจแย่ได้เหมือนกัน
Decision-Making ประกอบด้วย 3 ขั้นตอน
1. เลือกทางเลือกที่เป็นไปได้ (Generate Options)
มีอะไรทำได้บ้าง? อะไรทำไม่ได้?
2. ประเมินความเสี่ยงของแต่ละทาง (Compare Risks/Benefits)
ทางเลือกนี้มีความเสี่ยงอะไร?
ผลลัพธ์จะเป็นอย่างไร?
มีภาระงานลูกเรือเพิ่มมากน้อยแค่ไหน?
3. ตัดสินใจและสื่อสาร (Commit & Communicate)
คือจุดที่ต้องลงมือจริง เช่น
- “Going around”
- “Request diversion to XYZ”
- “Stop the descent”
และต้องสื่อสารให้ทุกภาคส่วนเข้าใจตรงกัน ซึ่งความคมชัดของการสื่อสารมีผลต่อความปลอดภัยโดยตรง
3) ความต่างแบบง่ายที่สุด แต่สำคัญมาก
| หมวด | Judgement | Decision-Making |
|---|---|---|
| ความหมาย | การประเมินและตีความสถานการณ์ | การเลือกและลงมือทำ |
| เน้น | ความคิด การชั่งน้ำหนัก การรับรู้ | การเลือก ความเด็ดขาด ความมั่นใจ |
| ใช้เมื่อ | ยังวิเคราะห์อยู่ | ถึงเวลาต้องเลือกทาง |
| ข้อผิดพลาดที่มักเกิด | ประเมินผิด เพราะข้อมูลไม่ครบหรือ bias | เลือกผิด หรือช้าเกินไป |
4) ตัวอย่างชัด ๆ ในงานการบิน
กรณีที่ 1: Approaching with Unstable Conditions
- Judgement: เห็นชัดว่าความเร็วไม่นิ่ง, localizer ไม่จับ, crosswind แรงเกิน
- Decision: ตัดสินใจ go-around ทันที
กรณีที่ 2: Fuel getting tight
- Judgement: คำนวณแล้วเห็นว่าหากรออีก 30 นาที fuel จะเข้าใกล้ minimum
- Decision: รีบขอ priority หรือ divert ไป alternate
กรณีที่ 3: TCAS RA
- Judgement: เข้าใจคอนเซปต์ RA ว่าต้อง comply
- Decision: ปฏิบัติตาม RA ทันทีโดยไม่ลังเล
5) ทำไม Judgement กับ Decision-Making ต้องทำงานเป็นคู่
เพราะ:
- Judgement คือ “มองภาพให้ถูก”
- Decision-Making คือ “เลือกวิธีตอบสนองให้ถูก”
หากสิ่งใดสิ่งหนึ่งเสีย สมดุลก็จบทันที
ลองคิดแบบง่าย ๆ:
ถ้าคนเรามองภาพผิด ต่อให้รีบตัดสินใจแค่ไหน ก็จะตัดสินใจพลาด
แต่ถ้ามองภาพถูกต้องแล้วไม่ยอมตัดสินใจทันที ผลลัพธ์ก็ยังอันตรายอยู่ดี
1) ทำไมต้องทำงานเป็นคู่กัน?
เพราะ:
- Judgement คือ “มองภาพให้ถูก”
- Decision-Making คือ “เลือกวิธีตอบสนองให้ถูก”
หากสิ่งใดสิ่งหนึ่งเสีย สมดุลก็จบทันที
ลองคิดแบบง่าย ๆ:
ถ้าคนเรามองภาพผิด ต่อให้รีบตัดสินใจแค่ไหน ก็จะตัดสินใจพลาด
แต่ถ้ามองภาพถูกต้องแล้วไม่ยอมตัดสินใจทันที ผลลัพธ์ก็ยังอันตรายอยู่ดี
อุบัติเหตุมักเกิดที่ ‘รอยต่อ’ ของสองทักษะนี้?
ข้อมูลจากอุบัติเหตุทั่วโลกจำนวนมากชี้ตรงกันว่า:
(A) Judgement ดี แต่ Decision-Making แย่
นักบินบางคนรู้ว่าสถานการณ์ไม่ดี—
เช่น speed แกว่ง, high on path, tailwind เกินที่ควรเป็น—
แต่ ไม่ยอม go-around
ไม่ใช่เพราะเขาไม่เห็น แต่เพราะเขา “ไม่ยอมทำ”
สาเหตุที่พบได้บ่อยคือ:
- กลัวเสียหน้า
- กลัวผู้โดยสาร complain
- คิดว่า “เดี๋ยวคงดีขึ้น”
- Pressure ด้านเวลา
- ความคุ้นชินกับสนามจนประมาท
- ความมั่นใจเกินไป
ผลคือจาก “การประเมินที่ถูกต้อง”
กลายเป็น “การตัดสินใจที่ผิดพลาด”
ซึ่งมักเกิดขึ้นในช่วง 10 วินาทีสุดท้ายก่อน landing—เวลาที่เครื่องมือหลายอย่างไม่สามารถช่วยแก้ได้ทัน
(B) Decision-Making เร็ว แต่ Judgement เท่ากับศูนย์
อีกด้านหนึ่ง นักบินบางคนตัดสินใจเร็วมาก…เร็วเกินไปด้วยซ้ำ
แต่ดัน อ่านสถานการณ์ผิดตั้งแต่แรก
ตัวอย่าง:
- มองเห็น runway ผิด
- เข้าใจผิดว่าคำสั่ง ATC คือ “clear to land” ทั้งที่จริง ๆ เป็น “continue approach”
- อ่านสภาพลมผิด
- คิดว่าเชื้อเพลิงพอ ทั้งที่จริงไม่พอสำหรับ holding
- แยก traffic ผิดเพราะ situational awareness ต่ำมาก
นี่คือเคสที่ตัดสินใจ เร็วแต่ผิดเป้าหมายตั้งแต่ต้น
เหมือนยิงลูกศรเร็วมาก แต่ดันเล็งผิดเป้า
ในอุบัติเหตุประเภท “ลงผิดรันเวย์” หรือ “CFIT” หลายเคส
ต้นเหตุไม่ใช่ความเร็วในการ action
แต่เป็นความผิดพลาดของ judgement ที่นำไปสู่ action ที่ผิดทิศทาง
(C) ข้อมูลไม่ครบ + ความกดดันสูง = ความเสี่ยงพุ่งขึ้นแบบทวีคูณ
สถานการณ์ที่อันตรายที่สุดใน flight operations คือ การตัดสินใจภายใต้ข้อมูลไม่ครบ ร่วมกับ:
- เวลาน้อย
- ภาระงานสูง
- คาเดนซ์การติดต่อ ATC ถี่
- ความเหนื่อยล้า (fatigue)
- ความกดดันจาก schedule
- ความคาดหวังจากบริษัทหรือเพื่อนร่วมงาน
เมื่อข้อมูลไม่ครบ Judgement จะลดลงโดยอัตโนมัติ
และเมื่อกดดันสูง Decision-Making จะถูกเร่งจนไม่แม่นยำ
สองอย่างนี้รวมกันคือสูตรอันตรายที่ทำให้หลายอุบัติเหตุเกิดขึ้นในห้องนักบิน
ใน Flight Operations… “คุณภาพของการตัดสินใจ” คือกำแพงสุดท้ายของความปลอดภัย
เทคโนโลยีช่วยได้มาก
แต่สุดท้าย มนุษย์คือผู้ตัดสินใจ
และเมื่อเครื่องมือทุกอย่างทำงานปกติแล้ว แต่สถานการณ์ยังคงซับซ้อน
สิ่งเดียวที่ยืนอยู่ระหว่างเครื่องบินกับอุบัติเหตุคือ:
Judgement + Decision-Making ของนักบิน ณ ตอนนั้น
ลองดูภาพนี้:
- Autopilot ปกติ
- Weather ไม่ถึงขั้นเลวร้าย
- เครื่องยนต์ทำงานครบ
- Instrument พร้อม
- Performance ผ่านเกณฑ์
- Checklist ไม่มี MEL ผิดปกติ
แต่เครื่องบินยังสามารถตกได้ หาก:
- ประเมินการบินผิดต่อเนื่อง (poor judgement)
- ตัดสินใจช้าไป 10 วินาที (late decision-making)
นี่คือเหตุผลที่ ICAO, EASA และหลายสายการบินทั่วโลก
ให้ความสำคัญกับ CBTA ด้าน Judgement & Decision-Making มากกว่าที่เคย
เพราะมันคือ last barrier of safety
กำแพงสุดท้ายที่จะป้องกันความผิดพลาดจากมนุษย์ไม่ให้กลายเป็นอุบัติเหตุ
บทสรุปที่สำคัญสำหรับกัปตันและนักบินรุ่นใหม่
- มองภาพให้ถูก (Judgement)
- ตัดสินใจให้ตรงเวลา (Decision-Making)
- อย่ารอให้อาการหนักแล้วค่อย go-around
- อย่ารีบตัดสินใจบนพื้นฐานข้อมูลไม่ครบ
- อย่าคิดว่า “คงไม่เป็นไร”
- อย่าปล่อยให้ความกดดันมาบดบังเหตุผล
สุดท้าย…
เครื่องบินบินด้วยปีก
แต่ความปลอดภัยบินด้วยคุณภาพการตัดสินใจของมนุษย์
6) จะพัฒนาทั้งสองอย่างนี้ได้อย่างไร
สำหรับนักบิน / dispatcher / ATC / flight operations
- ฝึก scenario-based training: จำลองสถานการณ์จริง
- ฝึก threat & error management: หา threat ให้เจอก่อนเป็น error
- อ่านรายงานอุบัติเหตุ และถามตัวเองว่า “ถ้าเป็นเรา จะตัดสินใจแบบนี้ไหม?”
- ทำ briefing ที่ชัดเจนพร้อม identifying worst-case scenario
- พัฒนาการสื่อสารทางวิทยุให้ concise, concise, concise
สำหรับผู้นำและผู้บริหาร
- เขียน decision rationale ให้ทีมเห็น
- สร้างวัฒนธรรมที่ตั้งคำถามได้ ไม่ใช่วัฒนธรรมตามสั่ง
- ใช้ข้อมูลจริง ไม่ใช้ความรู้สึก
- ฝึก team decision-making โดยให้ทุกคนเสนอ judgement
7) สรุป: คิดให้ถูก → เลือกให้ถูก → ลงมืออย่างมั่นใจ
- Judgement = วิเคราะห์ให้ถูก
- Decision-Making = เลือกให้ถูกและลงมือให้เร็วพอ
ในโลกของการบิน ไม่มีการตัดสินใจใดที่ “สมบูรณ์แบบร้อยเปอร์เซ็นต์” แต่การมี judgement ที่ดี ทำ decision-making ให้ถูกจังหวะ และสื่อสารอย่างชัดเจน คือเครื่องมือที่ทำให้อุตสาหกรรมการบินปลอดภัยที่สุดอุตสาหกรรมหนึ่งของโลก
แนะนำให้อ่านต่อเรื่อง Airmanship
|
|
Judgement vs. Decision-Making:
The Subtle Difference That Shapes Safety in Aviation**
In aviation, even small errors can grow into major safety events if left unchecked. The industry’s strong safety record is not driven only by engineering or technology—it is driven by how humans think, interpret situations, and decide under pressure. Two core competencies define this: Judgement and Decision-Making.
While the two terms are often used together, their roles are distinct. Understanding how they differ—and how they work together—can greatly improve flight safety, leadership quality, and operational performance.
1) Judgement: Understanding the Situation Correctly
Judgement is the ability to assess a situation with clarity and critical thinking.
It involves interpreting information, recognizing risks, detecting red flags, and identifying what truly matters at the moment.
It is the mental process that answers the question:
👉 “What is really happening right now?”
Key Components of Good Judgement
1. Accurate Information
Do we have the right data? Is it timely? Does it match what we observe?
Examples:
- Does the actual fuel remaining match the FMS prediction?
- Does the observed weather differ from the METAR?
- Does ATC information align with the traffic picture we see on TCAS?
2. Experience
Experience allows pilots and operational staff to filter noise, recognize subtle cues, and anticipate how a situation will evolve.
3. Projection (Anticipation)
Good judgement involves the ability to forecast:
“If we continue like this for another 10 minutes, what will happen?”
This projection is the foundation for early risk detection.
The Purpose of Judgement
Judgement helps you interpret reality accurately and avoid:
- Misreading the situation
- Tunnel vision
- Overconfidence bias
- Confirmation bias (“I only see what supports what I want to do”)
Before any decision is made, judgement must be correct. Otherwise, even a fast decision will be based on the wrong picture.
2) Decision-Making: Selecting and Executing the Best Course of Action
Once the situation is understood, the next step is Decision-Making—choosing the best option among several possibilities, under time constraints, uncertainty, and operational pressures.
It is the process that answers:
👉 “What should we do about it?”
The Decision-Making Cycle
1. Generate Options
What are the feasible choices?
Land, go-around, hold, divert, delay, request priority?
2. Compare Risks and Benefits
For each option:
- What are the safety implications?
- What could go wrong?
- How does this affect workload, flight time limits, fuel state, passengers?
3. Commit and Communicate
The decision must be:
- Clear
- Timely
- Assertive
- Communicated properly to the crew, ATC, operations, or cabin
A good decision that is slow or poorly communicated can still create risk.
3) The Core Difference—Simple but Powerful
| Category | Judgement | Decision-Making |
|---|---|---|
| Purpose | Understand the situation | Choose a course of action |
| Focus | Thinking, analyzing, interpreting | Acting, selecting, executing |
| Used when | Assessing options | Commitment is required |
| Common errors | Misreading the situation | Acting too late or choosing poorly |
4) Practical Aviation Examples
Example 1: Unstable Approach
- Judgement: Airspeed fluctuating, unstable slope, wind too strong
- Decision: Initiate go-around immediately
Example 2: Fuel Management
- Judgement: Expected delays will push fuel close to minimum
- Decision: Request priority or divert to the alternate
Example 3: TCAS RA
- Judgement: Understanding that an RA must be followed
- Decision: Execute RA commands without hesitation
5) Why Both Skills Must Work Together
Many accidents worldwide have resulted not from lack of flying skill, but from a breakdown in judgement or decision-making:
- Good judgement, poor decision-making
The pilot recognizes risk but fails to act—e.g., continuing an unstable approach. - Fast decision-making, poor judgement
The crew acts quickly but misreads the situation—e.g., landing on the wrong runway. - Incomplete information
→ reduces judgement quality
→ and leads to rushed or flawed decisions
In aviation, the quality of judgement shapes the quality of the decision.
And the quality of the decision shapes safety.
6) How to Improve Judgement and Decision-Making
For pilots, dispatchers, ATC, and operations personnel
- Practice scenario-based training
- Use Threat & Error Management to identify risks early
- Study incident/accident reports and ask: “What would I do here?”
- Improve situational awareness through briefings and cross-checks
- Practice clear, concise radio and cockpit communication
For leaders and managers
- Show your decision rationale to the team
- Encourage questioning and open discussion
- Base decisions on data, not assumptions
- Develop team-based decision processes
7) Summary: Think Correctly → Choose Correctly → Act Confidently
- Judgement = Interpret the situation correctly
- Decision-Making = Choose and act at the right time
Aviation will always involve uncertainty, pressure, and time limitations.
What keeps it safe is not perfection—
but consistent, high-quality judgement and timely decision-making, supported by communication and teamwork.
Recommend to continue reading about Airmanship
หนังสือการบิน ทางลัดสู่ความเข้าใจที่นำไปใช้งานจริง
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
-
Airworthiness Directive (AD) คืออะไร? ทำไมสำคัญมากในความปลอดภัยการบิน -
✈️ เหตุฉุกเฉินด้านความปลอดภัย: ทำไม EASA ออกคำสั่งเปลี่ยน ELAC บน Airbus A320-Series แบบเร่งด่วน -
Judgement vs. Decision-Making: ความต่างที่ดูเล็กน้อย…แต่สร้างผลลัพธ์ใหญ่ในงานการบิน -
Diversion: การตัดสินใจเปลี่ยนเส้นทางบิน และสิ่งที่เกิดขึ้นเบื้องหลัง -
Unstable Approach คืออะไร
ขายดีที่สุด
|
|
|
